Ελληνική λογοτεχνία

1952-1967

1952-2003

ποίηση

Τα διηγήματα της Κατερίνας Ζαρόκωστα σχηματίζουν μικρές βινιέτες, που αναδύονται από τις νησίδες της μνήμης.

Άνθρωποι που λένε παραμύθια ή βγάζουν βόλτα τον σκύλο. Γυναίκες που κολυμπάνε με τον Ιησού ή νανουρίζονται απ’ το ροχαλητό του άντρα τους. Άντρες που κάνουν τζόκινγκ ή ονειρεύονται νυχτερινές κολυμβήτριες. Παιδιά που κρύβονται σε παλιές φωτογραφίες ή βλέπουν αράχνες στην κουζίνα. Πρόσφυγες που σιχαίνονται τη μυρωδιά της βενζίνης ή γράφουν ποιήματα. Αυτοί που ακούν τη φωνή τους μες στο σπίτι. Αυτοί που ζωγραφίζουν νεκρά ζώα. Αυτοί που τρώνε όλο το γλυκό τους και μετά εξαφανίζονται. Αυτοί είναι οι ήρωες ετούτων των δεκατριών ιστοριών μαγικού ρεαλισμού. Αναμετρώνται με όνειρα και φόβους  δίπλα στη θάλασσα. Παλεύουν με τους απόηχους του θανάτου. Με τα απόνερα του έρωτα. Περπατάνε μόνοι σε κάποια παραλία, κάποιου νησιού, χειμώνα καλοκαίρι. Μέχρι να γίνουν ένα με το φως και  τον αέρα. Ή μέχρι να τους πάρει η νύχτα.

Η Κώμη είναι μια εξορία ουτοπική και πολύ αληθινή. Μια αποικία Ελλήνων στο πουθενά. Μια κλειστή κοινότητα υποτιθέμενης αφθονίας, με ιδρυτές τους Πατέρες. Εκείνο που δίνει ζωή στην κοινότητα, και ξέρει να την αφαιρεί, είναι το Φυτό. Ο μοναδικός λόγος που βρίσκονται εκεί. Το Φυτό και η συγκομιδή του είναι θεμέλιος λίθος και σκοπός των κατοίκων της. Δεν υπάρχουν ονόματα στην Κώμη, μόνο βαθμοί και ιδιότητες των ανθρώπων. Μια ιεραρχημένη κοινωνία στο σταυροδρόμι μιας αλλαγής. Ο γιος του Κοινοτάρχη, του σπουδαιότερου Πατέρα του τόπου που πέθανε πρόσφατα, καταφτάνει στην Κώμη. Έρχεται από τον έξω κόσμο και είναι αποφασισμένος να τα ανατρέψει όλα. Να ξεσκεπάσει την υποκρισία και τη φρίκη. Να συγκρουστεί με το κατεστημένο και να τη μεταμορφώσει. Ένα στοχαστικό μυθιστόρημα που αφήνει τον αναγνώστη να πλοηγηθεί στα μεγάλα ερωτήματα του ανθρώπου. Μια αφήγηση που συναρπάζει με το αλληγορικό της ύφος και τον φιλοσοφικό της χαρακτήρα. Στο πρώτο του μυθιστόρημα, ο συγγραφέας μάς αφηγείται μια ιστορία διαρκούς αναζήτησης, ανάμεσα στο ρίζωμα και την απουσία.

Η αδιέξοδη ερωτική ιστορία μιας κοπέλας του καμπαρέ κι ενός νέγρου ναυτικού μπλεγμένου με τον υπόκοσμο, και η απόπειρά τους να αποδράσουν από τον κόσμο στον οποίο ανήκουν.

Τα κείμενα της βίας

Ποίηση 1960-2010

Διηγήματα

Ποιήματα 2007-2013

Μήλος 1820. Στο κατώφλι της Ελληνικής Επανάστασης. Ο αγρότης Θόδωρος Κεντρωτάς ανακαλύπτει τυχαία την Αφροδίτη της Μήλου. Ένα παιχνίδι ευρωπαϊκών διπλωματικών εξελίξεων, μηχανορραφιών και πολεμικών συρράξεων ξεκινά για τη διεκδίκηση του αγάλματος. Την ίδια στιγμή, η κόρη του μήλιου προκρίτου Κονταράκη, Αγγελινιώ, γνωρίζει τον έρωτα στα μάτια του γάλλου διπλωμάτη, υποκόμη Marcellus. Πώς θα μπλεχθούν αυτές οι δύο ιστορίες; Ένα δυνατό μυθιστόρημα, γεμάτο δράση και ανατροπές, για τις περιπέτειες ενός από τα πιο διάσημα αγάλματα, μέχρι αυτό να καταλήξει στο Μουσείο του Λούβρου.

Στα Εξαπτέρυγα σιωπής, την τέταρτη ποιητική του συλλογή, ο Ανδρέας Μιχαηλίδης, με τα σύνεργα μιας εικονοπλαστικής γλώσσας, φιλοτεχνεί τοπία ονειρικά, τοπία του έρωτα αλλά και τοπία ενός πολύμορφου θανάτου, προσπαθώντας πάντα να διατηρήσει ζωντανό εκείνο το καντηλάκι της ελπίδας, που οφείλει να καίει αδιαλείπτως στο βάθος κάθε σκοτεινής πραγματικότητας και κάθε λύπης.

Ένα απάνθισμα ποιημάτων που αναφέρονται σε πολλά θέματα, όπως την μεγάλη κρίση, την πατρίδα, την ιστορία των Ελλήνων, το Ελληνικό στοιχείο και το τι είναι τελικά Ελληνικό, την αγάπη σε πολλές μορφές της, την εμπορία της ελπίδας των μεταναστών, το μίσος του πολέμου, την ψυχή, το ανθρώπινο μέγεθος και αρκετά άλλα. Η ματιά του συγγραφέα διεισδύει σε όλα αυτά ποικιλοτρόπως, εκφράζοντας σκέψεις, συναισθήματα και προβληματισμούς για την εποχή του, για τα ανθρωπίνως δυνατά και για τις γενιές που φεύγουν, την μνήμη των οποίων θέλει να διατηρήσει ζωντανή. Το βιβλίο αυτό προβάλλει μια θέαση των Ελλήνων και της Ελλάδας, με πρίσμα την ιστορία τους αλλά και τη ζοφερή πραγματικότητα και αναμοχλεύει, αναδεικνύει και συνέχει έναν κόσμο που υπερέχει και έχει αναδειχθεί μέσα από την ιστορία αυτού του λαού: τον κόσμο του πνεύματος, των ιδεών, των αξιών και κυρίως της αγάπης, της ψυχής και των πολυδύναμων ψυχικών αποθεμάτων τόσο του ίδιου του λαού όσο και όσων αγάπησαν και αγαπούν την Ελλάδα ως έννοια, ως πολυδύναμη και σύνθετη ταυτότητα, ως οικουμενική και διαχρονική ύπαρξη, ως πνευματική παρακαταθήκη και ως δημιούργημα Θεού κι ανθρώπου.

Ένα κεντρικό μυθιστορηματικό πρόσωπο αφηγείται και στοχάζεται πάνω σε θραύσματα μνήμης, γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος μέσα από τον διπλό διαθλαστικό φακό της φαντασίας και της επιθυμίας. Πόσα απ’ αυτά που αφηγείται έγιναν και πώς και πού και σε τι αποσκοπεί η ανάπλασή τους στον παρόντα τόπο και χρόνο; Αγκυροβόλι της  αφηγήτριας φαινομενικά το τοπίο της Βόρειας Ελλάδας, θαμπά κάπου μεταξύ της δεκαετίας του ’50 και του ’60, αλλά το νοητικό τοπίο μετατοπίζεται, «ετεροτοπίζεται» καθώς η αφηγήτρια μιλά μέσα από τη διευρυμένη της πολιτισμικά και χρονικά εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής.   Πότε τρυφερά και λυρικά και πότε σκωπτικά και δηκτικά, η ηρωίδα αναμοχλεύει πρόσωπα και πράγματα, αναστοχάζεται σχέσεις και συναισθήματα, προσπαθώντας με την αφήγηση να επουλώσει τραύματα, να κλείσει λογαριασμούς, να αναψηλαφίσει τις τοιχογραφίες της ζωής της  και να επιβάλει μια νέα σκηνοθετική συνθήκη για τα «πεπραγμένα» -πραγματικά και μη- με κοφτερή κι ανήσυχη ματιά, με διάθεση συχνά παιγνιώδη και χιουμοριστική, ακόμη και αυτοσαρκαστική.

Αν είναι αλήθεια πως η ιστορία του έρωτα και του ανθρώπου έχει από καιρό τελειώσει, μάλλον θα είμαι ένα παιδί που μιλάει για τη χαρά και για τα δάκρυα των πραγμάτων, ένα παιδί που παίζει με υλικά του νου, του ονείρου και της φαντασίας και με στίχους και ποιήματα καταραμένων και εθνικών ποιητών, ένα παιδί που παίρνει λόγια από μεγάλους λογοτέχνες, αποσπάσματα από ιστορίες πολέμων, από τον Θουκυδίδη και τις τραγωδίες και ανάσες από τα αριστουργήματα και παύσεις από τον Μπέκετ, που είναι σαν γκρεμοί, και από τον Σαίξπηρ, και από μνήμες και αισθήσεις, και από παραμύθια και από κείνο το ίδιο παραμύθι που έβαζα να μου λέει η γιαγιά μου η Σοφία, η πολύ φτωχιά, για μια κοπέλα που την κυνηγούσαν να την πιάσουν αλλά ποτέ δεν τη φτάνανε, και από τις προσευχές και τα ξόρκια που μου έλεγε η μάνα μου για να με ξεματιάσει, όταν την έπαιρνα κάθε μέρα στο τηλέφωνο, «μαμά, ξεμάτιασέ με μέ τα γαρίφαλα που σκάνε» (τι ωραία που μυρίζουν τα γαρίφαλα όταν καίγονται), κι έφευγε ο καπνός από το κεφάλι μου μαζί με το κακό το μάτι κι έλεγε η μάνα μου «όλα τα παιδιά μου είναι καλά, αλλά εσύ είσαι το καλύτερο, γι’ αυτό θα υποφέρεις. Έχεις καλή ψυχή», μου έλεγε, «έτσι σ’ έκανε ο Θεός», και πλάθω ιστορίες μ’ αυτά και με άλλα πιο ευτελή υλικά και με το χώμα από τις γλάστρες μου, και με αποφόρια και μεταχειρισμένα πουκάμισα… γαζώνω και με κουρέλια ράβω με τα χέρια μου και με την τρέλα μου, και δεν φοβάμαι να πω τη λέξη «τρέλα» για να ζω, να γράφω και να κάνω θέατρο. Κι ας κάνετε «αναγνώριση χώρου» αποστρέφοντας το βλέμμα σας όταν σας μιλάω! Εγώ τα βλέπω τα δάκρυά σας. ΣΟΦΙΑ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ 27/4/22